Taze Beton Özellikleri

1. İşlenebilme ve Kıvam
 
2. Segregasyon ( Ayrışma )  
 
3. Terleme
 
4. Birim ağırlık  
 
5. Piriz süresi
 
6. Üniformite
 
Hazır beton üretiminde iki ana hedef vardır:
 
1. Betonun istenilen özelliklere ( gerekli kaliteye ) sahip olması,
 
2. İstenilen kalitedeki betonun en ekonomik tarzda üretilmiş olması dır.
 
Çimentonun, suyun, agreganın ve gerektiğinde katkı maddelerinin birlikte karılması sonucunda elde edilen beton karışımı, şekil verilebilir, plastik bir karışımdır. Ancak çimento ve suyun birleştiği anda başlayan hidrotasyon devam ettikçe beton, giderek daha katı bir durum almakta ve bir süre sonra şekil verilemez olmaktadır. 
 
Taze beton, henüz tamamen katılaşmamış, şekil verilebilir durumdaki betondur.     
 
Betonun taşınıp kalıplardaki yerine yerleştirilmesi, sıkıştırılması, yüzeyinin düzeltilmesi gibi işlemler, beton şekil verilebilir durumda iken yapılabilir. 
 
Sertleşmiş durumdaki betondan istenilen dayanımın, dayanıklılığın ve hacim sabitliğinin elde edilebilmesi için , taze betonun şu özelliklere sahip olması gerekir : 
 
1. İŞLENEBİLME VE KIVAM :
 
İşlenebilme :
 
Taze betonun kolayca karılabilmesi, segregasyona uğramadan taşınabilmesi, pompalanabilirliği, kalıba yerleştirilebilmesi, sıkıştırabilirliği ve yüzeyinin düzeltilebilmesi betonun ne ölçüde işlenilebilir olduğunu göstermektedir. O nedenle, bu özelliklerin tümü,işlenebilme adı altında tek bir özellik olarak ifade edilmektedir. Betonda işlenebilme özelliği relatif bir özelliktir. 
 
İşlenebilme, taze betonun katılaşma göstermeden önceki durumuyla ilgili bir özellik olduğundan, betonun karılma işleminden itibaren ne kadar sürede katılaşma göstereceği ( priz süresi ) betonun kullanılacağı yapı türü için oldukça önemlidir. Çimento ve su arasındaki kimyasal reaksiyonların yer alma hızı ( hidrotasyon hızı ) , priz süresinin kısalığını veya uzunluğunu etkileyen önemli bir faktördür. 
 
Taze betonda olması gereken yeterli ölçüdeki işlenebilme, betonun kullanılacağı yapının tipi ile ve betonu taşımada ve yerleştirmede uygulanacak yöntem ile ve beton kütlenin boyutları ile ilgili doğrudan ilgili olan bir husustur.İşlenebilme, taze betonun en önemli özelliğidir. Yeterli işlenebilme özelliğine sahip olmayan taze beton, sertleştiğinde yeterli dayanımı ve dayanıklılığı gösteremez.
 
Kıvam :
 
Kıvam taze beton karışımının ıslaklık derecesi anlamına gelmektedir.Kıvamı çok yüksek olan bir taze beton, düşük kıvamdaki bir betona göre daha rahat karılabilmekte, pompalanabilmekte ve çoğu kez daha rahat yerleştirilebilmektedir. Ancak beton kıvamının çok yüksek olması betonun işlenebilirliğinin mutlaka yeterli olduğu anlamına gelmemektedir. 
 
Beton kıvamı, sadece taze beton kütlesindeki kayma kuvvetleri tarafından etkilenmektedir. Taze beton kütlesinin akıcılığı ve kohezyonu, kıvam kavramı içerisinde yer almamaktadır.
 
Betonun kıvamı, işlenebilme özelliğini tam olarak ifade etmemekle birlikte, yine de betonun işlenebilirliğine dair önemli bilgi sağlamaktadır. O nedenle TS EN 12350-2 ‘ye göre ölçülen beton kıvamı, çoğu zaman betonun işlenebilmesini belirlemek amacıyla kullanılmaktadır.
 
İşlenebilmeyi Etkileyen faktörler
 
* Çimento miktarı
* Çimentonun özelliği
* Karma Suyu miktarı
* Agrega gradasyonu ve en büyük agrega tane boyutu
* İnce agreganın miktarı ve tane dağılımı oranı
* Agregaların tane şekli
* Beton Yapımında kullanılan ince taneli mineral katkılar
* Beton yapımında kullanılan kimyasal katkılar
* Hava sürüklenmiş betonlardaki sürüklenen hava miktarı
* Sıcak hava koşulları ve beton karışımının sıcaklığı
* Betonun karıldığı andan, kıvamının ölçüleceği ana kadar geçen süre.
 
İşlenebilme ve Kıvamı ölçme yöntemleri :
 
1. Çökme Deneyi
 
2. Vebe Deneyi
 
3. Sıkıştırma Faktörü Deneyi
 
4. Akıcılık Deneyi ( Sarsma Tablası Deneyi )
2. SEGREGASYON ( AYRIŞMA ) : 
 
Beton karışımı içerisinde yer alan malzemelerin homojen bir tarzda dağılmış olmaları ve betonun yeterli kohezyona sahip olması istenir. Beton teknolojisinde taze betonun içerisinde yer alan iri agrega ile çimento harcının herhangi bir nedenle ayrışma göstermesi " segregasyon olarak adlandırılmaktadır. 
          
Betonda segregasyona yol açan sebepler :
 
* Malzeme oranları ve özellikleri :Taze betonu oluşturan malzemelerin uygun oranlarda kullanılmamış olması, ve/veya kullanılan malzemelerin uygun özellikte olmaması beton içerisindeki malzeme dağılımının, homojen olmamasına ve segregasyonun oluşmasına yol açan önemli etkenlerdir.
 
1. İri agrega miktarının çok olması ve en büyük agrega tane boyutunun 25 mm.den büyük seçilmesi
 
2. İri agreganın ve ince agreganın özgül ağırlıkları arasında önemli fark bulunması
 
3. İnce agrega veya ince çimento gibi ince malzemelerin az olması.
 
4. Agregaların düzgün yüzeye ve yuvarlak şekle sahip olmamaları, agregadaki yassı ve uzun şekilli kusurlu tanelerin fazla olması,
 
5. Beton karışımının aşırı ölçüde sulu veya aşırı ölçüde kuru olası.
 
* Beton üretiminde kullanılan malzemelerin karıştırma işleminin yeterince yapılmamış olması.
 
* Taze betonun taşınması, yerleştirilmesi ve sıkıştırılması işleminin uygun tarzda ve uygun süreyle yapılmaması: 
 
Taşıma, yerleştirme ve sıkıştırma işlemleri uygun yöntemlerle uygun şekilde yapılmadığı takdirde, taze beton kolaylıkla segregasyon gösterebilmektedir.Gereğinden daha uzun süreyle yapılan sıkıştırma ( vibrasyon ), betonda segregasyon yaratmaktadır. Betondaki segregasyon tespiti gözle yapılmaktadır.
 
3. TERLEME :
 
Taze betonun yerine yerleştirilmesinden hemen sonra, katı parçacıkların yer çekimi etkisiyle dibe doğru ve suyun yukarı doğru hareket etme eğilimi bulunmaktadır. Taze betonun üst yüzeyine kadar erişebilen bir miktar su, bazen çok sığ bir su birikintisi yaratıp buharlaşmakta, bazen de doğrudan doğruya buharlaşarak kaybolmaktadır. Beton üst yüzeyine erişemeyen bir miktar su da yüzeye yakın bir bölgede toplanmış olmakta ve bu bölgenin su / çimento oranı yüksek ve dolayısı ile zayıf bir betondan oluşmuş olmasına yol açmaktadır. Taze betonun içerisindeki suyun beton yüzeyine çıkma eğilimine " terleme " denilmektedir. Bu olay kanama, su alma veya kusma olarak da anılmaktadır. Terleme olayı aslında, su ile katı taneler arasında bir nevi segregasyon sayılmaktadır. 
 
Terlemenin Betondaki Olumsuz Etkileri :
 
1. Terlemeden dolayı sertleşmiş beton içerisine dışarıdan daha rahat su veya sülfatlı su, asitli su sızabilmektedir.
 
2. Beton yüzeyi aşınmaya karşı daha az dayanıklı olmaktadır.
 
3. Beton içerinde su ceplerinin oluşmasına sebep olmakta bu durum çimento hamuru ile demir donatı arasındaki aderansı zayıflatmaktadır,
 
4. Buharlaşma hızı terleme hızından daha çok olduğu takdirde, betonun iç bölgeleri plastik durumunu korur iken, betonun üst yüzeyi hemen kuruyup katılaşma göstermektedir.
 
Terlemeyi Azaltacak Faktörler :
 
1. Beton da kullanılacak çimentonun inceliğinin yüksek olması
 
2. Çimento kompozisyonu
 
3. İnce öğütülmüş mineral katkı kullanımı
 
4. Karma suyu miktarının azaltılması ( su / çimento oranın düşük seçilmesi )
 
5. Beton içerisine sürüklenmiş hava miktarı.
 
6. Betonun tabakalar halinde yerleştirildiği inşaatlarda, tabaka kalınlığının mümkün olduğu ölçüde az tutulması.
 
Betondaki terleme hızı ve miktarı TS 4106 VE ASTM C 232 deney yöntemleri ile bulunur ve her iki deney yöntemi de aynıdır. 
 
4. BİRİM AĞIRLIK :
 
Taze betonunun birim ağırlığı , bir birim hacim içerinde yer alan taze betonun ağırlığıdır. Betonun birim ağırlığı, genellikle kg / m³ veya ton / m³ olarak ifade edilmektedir. 
 
Taze betonun birim ağırlığının düşük veya yüksek olması, betonu oluşturan malzemelerin özelliklerine, beton içerisinde yer alan boşluk miktarına ve de tasarlanmış beton karışımı ile ilgilidir. Özgül ağırlığı yüksek olan agregaların oluşturduğu betonun birim ağırlığı da yüksek olmaktadır. Öte yandan içerisinde çok hava boşluğu bulunduran betonunun birim ağırlığı da düşük olmaktadır.
 
Taze betonda Birim Ağılığın düşük olmasına neden olan başlıca faktörler :
 
* Betonu oluşturan agrega gradasyonunun düzgün olmaması,
* Max. agrega tane boyutunun küçük olması,
* Taze betona sıkıştırma - vibrasyon işleminin yeterince yapılmamış olması,
* Beton içerisinde sürüklenen hava miktarının çok olması.
 
Taze beton birim ağırlığının düşük olması, beton içerindeki boşlukların miktarını artırarak betonun dayanımını olumsuz yönde etkiler. 
 
Hazır beton sektöründe taze betonun birim ağırlığının ölçülmesi, üretilen beton kalitesini kontrol amacıyla sık sık uygulanan bir işlem durumundadır. 
Taze betonun birim ağırlığının ölçülmesi ile ilgili Türk ve ASTM standartları ise TS 2941 ve ASTM 138 dır.
 
Taze Beton Birim Ağırlığı = Betonun Ağırlığı / Kabın Hacmi 
İlişkisine göre hesaplanmaktadır. 
 
5. ÜNİFORMİTE : 
 
Taze betonda " üniformite " aynılık, tamamen benzerlik anlamına gelmektedir. Kaliteli, standartlara uygun beton üretilebilmesi için malzeme özelliklerinin ve oranlarının doğru seçilmiş olmalarının yanı sıra , MALZEMELERİN UYGUN YÖNTEMLERLE VE UYGUN TARZDA BİR ARAYA GETİRİLMELERİ VE KARILMALARI GEREKMEKTEDİR. 
                       
 
Bir beton karışımını oluşturacak miktardaki malzemelerin topluluğuna " beton malzemeleri harmanı " denilmektedir. Bir beton malzemeleri harmanını oluşturan malzemelerin karılması ile elde edilen belirli miktardaki taze betona ise " beton harmanı " ismi verilmektedir. 
 
Hazırlanan bir beton harmanı içerisinde, malzemelerin uygun dağılım göstermiş olmaları, iri agregaların harman içerisinde bir bölgede yoğunlaşmamış olmaları gerekmektedir. Beton harmanı içerisindeki herhangi bir bölgede yer alan betonun işlenebilme, birim ağırlık, dayanım ve diğer özelikleri, harmanın diğer bölgedeki betonun işlenebilme, birim ağırlık, dayanım ve diğer özellikleri ile tamamen benzer olmalıdır. 
 
Aynı kalitede olmak üzere değişik zamanlarda üretilmiş olan beton harmanlardaki işlenebilme, birim ağırlık, dayanım ve diğer özelliklerin de benzer olmaları gerekmektedir.Beton harmanı söz konusu olduğu takdirde, harmanın herhangi bir yerinde bulunan betonun özellikleri ile diğer bölgelerde bulunan betonun özelliklerinin benzerlik göstermeleri, beton harmanı içerisindeki " üniformite " olarak adlandırılmaktadır
 
Bir beton harmanının özellikleri ile, aynı malzemelerle ve aynı oranlarda üretilmiş ( aynı kalitedeki ) diğer beton harmanlarının özellikleri arasındaki benzerlik " beton harmanları arasındaki üniformite " olarak adlandırılmaktadır. 
 
Beton harmanının kendi içerisinde üniformitesini etkileyen nedenler :
 
1. Beton malzemelerinin üretilmesinde kullanılan karışım mikserlerinde bulunan karıştırma paletlerinin eksik veya aşınmış olmaları,
 
2. Karıştırma süresinin yetersizliği,
 
3. Karıştırma mikserinin kapasitesinin üstünde malzeme alması.
 
Beton harmanları arasındaki üniformiteyi etkileyen nedenler :
 
1. Herhangi bir nedenle beton karışımını oluşturan malzeme oranlarındaki değişiklik,
 
2. Agrega nem miktarındaki değişiklik,
 
3. Agrega gradasyonunda ki değişiklik,
 
4. Agrega tipinde ve tane şeklindeki değişiklik,
 
5. Kullanılan çimento tipinin değiştirilmesi,
 
6. Aynı tipte fakat farklı üreticiler tarafından üretilen çimentoların kullanılması
 
7. Taze beton sıcaklığındaki değişiklik,
 
8. Hava - ortam sıcaklığındaki değişiklik,
 
9. Beton malzemelerinin karılma işleminde uygulanan yöntemdeki değişiklik,
 
10. Beton malzemelerinin karılma işleminde kullanılan mikserlerdeki değişiklikler.
 
Taze Betonun üniform özellik gösterip göstermediğini araştırmak için uygulanan deney yöntemlerinin bazılar şunlardır:
 
1. Çökme Deneyi yöntemi, ( TS  EN 12350-2 ve ASTM C 143 )
 
2. Hava miktarını ölçme yöntemi, (TS EN 12350-7 ve ASTM C 231 )
 
3. Birim ağırlık ölçme yöntemi,  ( TS EN 12350-6 ve ASTM C 138 )
 
4. Basınç Dayanımı,  ( TS EN 12390-3 ve ASTM C 31 ve C 39 )
 
5. Hava miktarı çıkarıldıktan sonra, harcın birim ağırlığının ölçülmesi yöntemi,